Literatuur Les 4: Lezen of leven?
Leiden, maandag 26 februari 2001
Mijn lieve Liefdescursisten,
Talloos veel romances zijn op de klippen gelopen door valse verwachtingen,
opgedaan uit romans en andere lectuur. Andere liefdes hebben daar juist hun
ontstaan aan te danken. Rijp en rot staat er in de boekenkasten, van het rijke
oeuvre van Barbara Cartland tot vulgaire doktersromannetjes die ook door uw
liefdesdocente zorgvuldig uitgespeld worden.
Maar voordat wij ons in de denkbeeldige armen storten van alweer een doktersjas,
denken we even na. Hebben zulke romantische beelden wel iets met het werkelijke
leven te maken? Anders gezegd: is er pas sprake van ware liefde als u rozen
ontvangt, spreekt hartstocht alleen met gekneusde lippen en hoort iedereen met
liefdesverdriet zich voor de trein te werpen? Het staat geschreven in de literatuur.
Lezen of leven, dat is de vraag.
Even terzijde. De afgelopen weken bereiken mij onrustige e-mails van Liefdescursisten.
Zij hebben dat boek van juffrouw Perrier gelezen over de vermeende tekortkomingen
van de Nederlandse man.
De dames-Cursisten vragen dringend mijn advies over de beste nationaliteit,
dit om eventueel hartzeer te voorkomen. Van de heren-Cursisten is menigeen in
een identiteits-crisis beland, want hij meende het eindelijk eens goed te doen.
Allons, Cursisten. Niets van aantrekken, hoor. De slechte ervaringen
die juffrouw Perrier met Nederlandse mannen opdeed, zeggen wellicht meer over
haar dan over de Nederlandse man. Moi heeft over hem hoegenaamd geen
klachten. En dan, was het niet opvallend dat juffrouw Perrier haar boekje kort
voor Valentijnsdag uitbracht? Hoe geldbelust, nietwaar.
Maar toch, de denkbeelden die zij daarin naar voren bracht, raakten een gevoelige
snaar in ons Calvinistische Nederland. Wij allen verlangen naar romantiek en
hebben daarover strikte denkbeelden.
Dat nu is jammer.
U heeft een boek gelezen, misschien zelfs twee, en denkt daarna: romantiek,
dat is wat in een roman gebeurt. U gebruikt een boek daarom als een handleiding.
Zo moet het, zo hoort het. Want anders is het fout.
Cursisten, toch.
Bij deze gedachten springen er tranen in mijn ogen, en loopt mijn mascara
ondanks alle beloften van waterproof toch over mijn wangen.
Waarmee meteen bewezen is: niet alles dat geschreven staat, is voor iedereen
waar. U mag genieten van iedere romantische scène, als u die maar niet
als dwingende leidraad voor uw dagelijks leven gebruikt.
Want romantiek is ten weze tederheid en verleiding. De vorm waarin zij aan ons
verschijnt, is iedere keer anders. Compris?
In de literatuur komen vaste beelden van romantiek voor. Wat in het leven
een cliché heet, noemt men in een roman een topos. Dat zijn twee woorden
voor hetzelfde, te weten een bekend verschijnsel. Of een versleten beeld, al
naar gelang uw ervaring en verlangens naar oorspronkelijkheid.
Par example. Wie al drie keer in het maanlicht ten huwelijk is gevraagd,
vindt dat een vierde en zeker een vijfde keer niet zo romantisch meer. Heeft
u suikerziekte, dan is een doos bonbons voor u geen teken van liefde. En bezit
u geld in overvloed, dan hecht u meer aan een zelfgeplukt vergeet-mij-nietje
dan aan een tuil rozen van de beste bloemist.
Het was wat filosofisch deze week, maar ik hoop dat u mij toch hebt kunnen
volgen. Romantische beelden uit de literatuur zijn geen gezichtsbedrog,
zolang u ze in het juiste perspectief ziet.
Hiermee hebben we het nuttige Examenvak Literatuur afgerond. U weet wat
er aanstaande week op het lesrooster staat; de Tussen-Toets! Via een eenvoudig
zelf-diagnose systeem kunt u testen of u genoeg van de verhouding tussen
romantiek en literatuur hebt begrepen. Op maandag 5 maart weet u of wij
nog samen in deze liefdesklas kunnen verblijven.
|